Sterylizacja w gabinecie kosmetycznym lub fryzjerskim – wszystko co chcesz wiedzieć, a o co nie miałaś kogo zapytać! Cały proces od A do Z plus odpowiedzi na trudne pytania osób z branży! Kompletny przewodnik w zakresie procedur sterylizacji i dezynfekcji!

Sterylizacja w gabinecie kosmetycznym i fryzjerskim – przepisy, trudne pytania, procedury sterylizacji i dezynfekcji

Sterylizacja w gabinecie kosmetycznym – w artykule znajdziesz odpowiedzi na pytania:

• Sterylizacja w gabinecie kosmetycznym – jakie przepisy regulują tę kwestię?
• Co z nowymi regulacjami w tym zakresie?
• Czy narzędzia w gabinecie kosmetycznym trzeba sterylizować, a może wystarczy sama dezynfekcja?
• Gdzie można sterylizować narzędzia, jeśli nie mamy autoklawu?
• Jak powinna wyglądać procedura sterylizacji? Jak dezynfekcji?
• Czym jest ciąg dekontaminacyjny? Jak go zaprojektować?
• Co ze sterylizacją w przypadku kosmetyczek mobilnych?
• Na co uważać sporządzając roztwór do dezynfekcji?
• Jak pakietować i układać narzędzia w autoklawie?
• Jak kontrolować proces sterylizacji? Jakie testy są wymagane, a jakie zalecane?
• Jaką datę ważności mają wysterylizowane pakiety?
• Co powinno się znaleźć w książce kontroli sterylizacji?
• Na co zwrócić uwagę przy wyborze autoklawu, myjki ultradźwiękowej?
• Jak konserwować autoklaw? Kiedy należy wymienić filtr?
• Zgłoszenie autoklawu – kiedy jest konieczne? Obowiązkowe przeglądy UDT – jak często wykonywać?
• Jakie są alternatywy dla sterylizacji w gabinecie kosmetycznym przy wykorzystaniu autoklawu?

Na koniec będziesz również mogła pobrać darmowy materiał na temat bezpieczeństwa w gabinecie kosmetycznym! 🙂

Sterylizacja w gabinecie kosmetycznym – dlaczego są z tym takie problemy?

Co różni profesjonalny gabinet od takiego, który najlepiej obchodzić szerokim łukiem? Można zaryzykować stwierdzenie, że jednym z najważniejszych wyznaczników jakości i bezpieczeństwa usług jest podejście do tematu higieny. Sterylizacja w gabinecie kosmetycznym to kluczowy temat zarówno w kontekście bezpieczeństwa klientek, jak również bezpieczeństwa samych pracowników gabinetu! Niestety nawet osoby, którym kwestie higieny leżą na sercu, często nie mają odpowiednich narzędzi, żeby właściwie realizować procedury dezynfekcji i sterylizacji. Brakuje rzetelnych informacji zarówno w szkole, jak i w instytucjach stworzonych między innymi właśnie w celu kontroli takich procesów. Brakuje jasnych przepisów, co skutkuje tym, że w każdym sanepidzie kluczowe sprawy są inaczej interpretowane… Jak poradzić sobie w takiej sytuacji? Z pomocą przychodzą eksperci, którzy mają wiedzę jak to powinno w rzeczywistości wyglądać (od strony prawnej i praktycznej) i którzy dodatkowo są w stanie przeprowadzić nas przez często niejasne oczekiwania i wytyczne lokalnych stacji sanitarno-epidemiologicznych.

Takim ekspertem jest właśnie Monika Lipa, Technik Sterylizacji Medycznej. Monika napisała do mnie po moim występie w Dzień Dobry TVN. Pogadałyśmy sobie trochę jakim dużym problemem jest brak wystarczającej edukacji w temacie sterylizacji no i… Monika zgodziła się napisać dla nas artykuł na ten temat! 😀 Choć artykuł to chyba mało powiedziane, bo wyszła z tego naprawdę solidna porcja wiedzy! Wszystko oczywiście przede wszystkim dzięki ogromnej wiedzy Moniki, ale również dzięki Wam. Przed przystąpieniem do pisania, zgodnie z sugestią Moniki zadałam na grupie Gabinet kosmetyczny od zaplecza pytanie, o tematy związane ze sterylizacją, które najbardziej Was nurtują. Pojawiło się aż 51 komentarzy! Na koniec i ja dorzuciłam do artykułu kilka wskazówek no i powstał naprawdę fajny materiał! Dzięki Monika! Ok, nie przedłużam już, oddaję głos Monice!

Sterylizacja w gabinecie kosmetycznym i fryzjerskim od A do Z – zaczynamy!

Cześć Dziewczyny! Tym razem to ja – Monika. Oprócz tego, że jestem kosmetyczką tak jak Wy, jestem też technikiem sterylizacji medycznej. Wybrałam ten kierunek nie tylko dlatego, że chodziły słuchy o konieczności posiadania uprawnień przy sterylizacji w gabinecie, ale też z myślą o tym, żeby edukować. Sterylizacja w gabinecie kosmetycznym to bardzo ważny temat!

Sama wiem jak w szkole traktowane są tematy dezynfekcji, sterylizacji i ogólnej higieny, to niby oczywiste – musi być. Ale jak, dlaczego, co jest ważne, jakie są procedury, czym możemy się posiłkować? Po szkole jesteśmy zostawione same sobie, musimy stawić czoło Sanepidowi, który niestety przez brak ujednoliconych przepisów i często przez swoją niewiedzę wymaga od nas rzeczy absurdalnych lub w ogóle nie przykłada się do tematu.

Zasady dezynfekcji i sterylizacji w gabinecie kosmetycznym zgodnie z aktualnymi przepisami

Ale od początku. Na chwilę obecną, czyli teraz kiedy piszę do Was, nie mamy ustawy dedykowanej nam. Ustawy nie mają też fryzjerzy, studia tatuażu, podolodzy. Mamy jednak ustawy posiłkowe, na których się opieramy otwierając gabinety (a później przy kontroli Sanepidu). I tak korzystamy z:

• prawa budowlanego (prawo Budowlane z dnia 7 lipca 1994 r.),
• ustawy Bezpieczeństwa i Higieny pracy (26 września 1997 r.),
• ustawa o Zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (5 grudzień 2008 r.) – tu mamy zapis o konieczności posiadania Książeczki do Celów Sanitarno-Epidemiologicznych oraz o sterylizacji narzędzi, które mogą powodować przerwanie ciągłości skóry,
• ogólnych wytycznych i norm dotyczących procesu sterylizacji (kompendium wiedzy na temat procesów dekontaminacji – najnowsze z października 2017 r.),
• ustawy o kosmetykach (30 marca 2001 r.),
• ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (25 luty 2011 r.).

Sterylizacja w gabinecie kosmetycznym – nowe przepisy już wkrótce!

W styczniu ma już coś być wiadomo na temat rozporządzenia dla nas, podobno prace trwają i jak powiedziano mi w Inspektoracie Sanitarnym, szkolenia w sprawie procesu dekontaminacji będą konieczne, a sterylizacja narzędzi będzie mogła odbywać się tylko w wyspecjalizowanych punktach, czyli nie u dentysty. Na ile jest to prawda, okaże się jak wejdą przepisy. Obecnie wszystko zależy od jednostki sanepidu. W polskim prawie nie istnieje PKD odpowiadające typowo sterylizacji narzędzi, ale jeśli powstają takie punkty są ściśle objęte kontrolą i są sprawdzane tak jak szpitalne Centralne Sterylizatornie. Pamiętajcie, że jeśli sterylizujecie u kogoś narzędzia macie prawo do wglądu w dokumentację, macie prawo wiedzieć jakich testów oraz jak często wykonuje dany punkt.

Dezynfekcja a sterylizacja – czym się różnią? Czy narzędzia kosmetyczne trzeba sterylizować?

Zacznijmy od dezynfekcji, czyli odkażania. Są to takie procesy, które niszczą drobnoustroje, ale nie niszczą ich form przetrwalnikowych. Sterylizacja natomiast to wyjaławianie, czyli pozbycie się wszystkich form przetrwalnikowych, które przy sprzyjających warunkach rozwijają się w patogeny. To tak jak z odchwaszczaniem w ogródku: widzimy chwasty, ale często nie widzimy gdzie spadły nasiona. Dezynfekcja pozwala nam wyrwać chwasty, sterylizacja pozbyć się nasion!

Czym jest ciąg dekontaminacyjny? Jak go stworzyć w gabinecie?

Jak wszędzie, tak i w dekontaminacji musimy zachować jakiś porządek, potrzebujemy do tego stworzyć ciąg dekontaminacyjny, czyli takie ustawienie naszych sprzętów, aby cały proces mycia, dezynfekcji i sterylizacji szedł w jednym kierunku.

Zużyte narzędzia myjemy, przechodzimy dalej do dezynfekcji, później suszymy, konserwujemy i wkładamy zapakietowane do autoklawu. Autoklaw musi być daleko od strefy w której myjemy brudne narzędzia.

Taki ciąg może znajdować się w osobnym pomieszczeniu, ale może też być to wydzielona strefa w pomieszczeniu zabiegowym. Ważne jest, aby te drogi się ze sobą nie stykały, żeby nie trzeba było przechodzić do autoklawu mijając strefę brudną.

Autoklaw firmy Beauty System 12 l z drukarką – zdj. Monika Lipa

Sterylizacja w gabinecie kosmetycznym a kosmetyczki mobilne – czy mogę sterylizować narzędzia w domu?

Jeśli chodzi o gabinety mobilne, powinnyście sobie wydzielić taką strefę w mieszkaniu, chociaż nie jestem przekonana czy dobrze jest przynosić to wszystko do domu, gdzie chodzą dzieci… Jeśli myjecie narzędzia w łazience, musicie pamiętać aby każdorazowo po myciu wszystko dokładnie zdezynfekować, musicie chronić siebie i swoją rodzinę.

Procedura sterylizacji narzędzi w gabinecie kosmetycznym

Teraz przeanalizujemy kolejno etapy sterylizacji narzędzi w gabinecie kosmetycznym. Zanim włożymy narzędzia do autoklawu, pamiętamy aby były:

1. CZYSTE!
2. ZDEZYNFEKOWANE
3. SUCHE! (inaczej szybciej rdzewieją)
4. ZAKONSERWOWANE (są specjalne środki do konserwacji aby uchronić narzędzia przed korozją)
5. ZAPAKIETOWANE

Należy pamiętać o zasadzie: dezynfekcja wstępna → mycie → dezynfekcja → sterylizacja.

Dezynfekcja w gabinecie kosmetycznym – jak i czym? Jak powinna wyglądać procedura dezynfekcji?

Jeśli nie posiadamy myjki ultradźwiękowej staramy się wykonać dezynfekcję wstępną w roztworze środka dezynfekcyjnego, która pozwoli zdeaktywować patogeny (wszystko po to, aby przy myciu narzędzi i przypadkowym zakłuciu nie przenieść na siebie żadnego świństwa).

Kolejny krok to dokładne umycie narzędzi pod bieżącą wodą z pozostałości tkanek (pamiętamy o rękawiczkach).

Następnie wykonujemy dezynfekcję właściwą, czyli czyste, umyte narzędzia układamy w wanience do dezynfekcji z płynem dezynfekującym. Po upływie odpowiedniego czasu:

• wyciągamy je,
• płuczemy (najlepiej wodą destylowaną, żeby zapobiec osiadaniu się rdzy na narzędziach),
• suszymy albo zostawiając narzędzia na jednorazowym ręczniku, albo wycierając je (pamiętając o przegubach), w celu lepszego osuszenia tych miejsc stosujemy sprężone powietrze,
• konserwujemy środkiem do konserwacji narzędzi (przedłuży nam to żywotność narzędzi),
• pakietujemy i sterylizujemy.

Spray do konserwacji i sprężone powietrze do osuszania przegubów narzędzi – zdj. Monika Lipa

Na co uważać sporządzając roztwór do dezynfekcji?

Czy pamiętacie o prawie zachowania masy przy sporządzaniu roztworów do dezynfekcji? Jeśli potrzebujemy litr roztworu, a na opakowaniu środka jest informacja, że aby sporządzić litr roztworu potrzebujemy 5 ml płynu, należy najpierw od litra wody odjąć 5 ml, a następnie wlać 5 ml koncentratu. W innym wypadku będziemy mieć 1005 ml roztworu, ale nie będzie miał stężenia zalecanego przez producenta. Niestety dezynfekcja będzie wtedy nieskuteczna, a patogeny, które przeżyją będą uodparniać się na nasze środki do dezynfekcji :/

Jak pakietować i układać narzędzia w autoklawie?

Pakiety wypełniamy w max. 2/3 objętości pakietu. Narzędzia wkładamy w odpowiednim kierunku uchwytem do miejsca otwarcia. Zapobiega to zranieniom i jest wygodne dla operatora narzędzia. Padło również pytanie czy do pakietu można włożyć więcej niż jedno narzędzie. Oczywiście, że tak! Trzeba tylko pamiętać, żeby dopasować wielkość pakietu, tak aby go nie wypychać. W komorze sterylizatora pakiety kilkukrotnie pompują się i zwiększają swoją objętość, w przypadku przepakowania pakietów, torebki po prostu pękną. Narzędzia w pakietach mogą się też stykać, cążki, cęgi układamy lekko rozchylone. Pamiętamy też aby właściwie układać pakiety w komorze sterylizatora stosujemy regułę „papier-papier, folia-folia”, czyli przytulamy do siebie pakiety odpowiednimi stronami. Dzięki temu czynnik sterylizujący, czyli w naszym wypadku para wodna, ma ułatwioną drogę przenikania. Pakiety nie mogą być ułożone zbyt ciasno, w innym wypadku mogą nie wyschnąć, a taki pakiet nie będzie już sterylny.

Pakiety reprezentatywne: jeden wysterylizowany drugi nie – zdj. Monika Lipa

1) Testy chemiczne – testy parametrów

W kontekście sterylizacji w gabinecie kosmetycznym często spotykam się z pytaniem: po co mi dodatkowe testy, skoro na torebce papierowo-foliowej przecież mam kwadracik? Na torebkach mamy testy klasy 1, które mówią nam tylko o tym jaki rodzaj sterylizacji został wykonany: ciśnieniowo-parowa (kwadracik STEAM) czy tlenkiem etylenu (EO) W żadnym wypadku klasa ta nie mówi nam to o SKUTECZNOŚCI sterylizacji.

Do wsadu musimy też włożyć test klasy 4 (do każdego pakietu) lub klasy 5, który wystarczy włożyć to tzw. pakietu reprezentatywnego.

Od producenta autoklawu dowiadujecie się, gdzie w Waszym autoklawie są miejsca trudno dostępne, robimy sobie pakiet reprezentatywny czyli pakiet, który zawiera tylko test klasy 5 i układamy go w tym trudno dostępnym miejscu, po jednym pakiecie na półeczkę. Jeśli macie autoklaw z 3 półkami, robimy 3 pakiety reprezentatywne itp… I taki test wklejamy do książki sterylizacji od razu po zakończonym procesie 🙂 Wszystko poparte normami oraz najnowszymi wytycznymi dotyczącymi sterylizacji gabinetowej 🙂

2) Testy biologiczne – kontrola skuteczności

Testy o których wspomniałam, to testy chemiczne. Mówią nam o tym czy wszystkie parametry krytyczne (temperatura, ciśnienie) zostały osiągnięte. Aby potwierdzić skuteczność sterylizacji musimy zrobić test biologiczny, który zawiera spory Geobacillus stearothermophilus. Do testów biologicznych należy test Sporal A, który sterylizujemy i oddajemy do Sanepidu, aby go inkubować oraz testy ampułkowe do samodzielnej inkubacji (trzeba mieć wtedy inkubator i kupić ampułki z geobacilusem).

W najnowszych wytycznych dotyczących sterylizacji (październik 2017r.) częstotliwość to nie rzadziej niż raz na tydzień (!). To wszystko jest po to aby Wasze klientki były bezpieczne, ale zdaję sobie sprawę że jest to kłopotliwe i w wielu jednostkach za inkubację trzeba płacić ok 70 zł, daje nam to 280 zł dodatkowych kosztów.

W  sprawie sterylizacji w gabinecie kosmetycznym zwróciłam się do Polskiego Stowarzyszenia Sterylizacji Medycznej. Nie pracujemy na otwartym sercu, nie grzebiemy w tkankach jak dentysta, nasza działalność ogranicza się do naskórka i do RYZYKA, jak tylko będę miała odpowiedź, dam znać. Moja rada jest taka, abyście słuchały swojej jednostki sanepidu, ale jeśli u Was nie wymagają testu Sporal A, dla swojego świętego spokoju zrobiłabym go raz na jakiś czas (np. raz na kwartał jak wynikało z poprzednich wytycznych).

Jaką datę ważności mają wysterylizowane pakiety?

Na szczęście stworzono tabelę, która pomaga odpowiedzieć nam na to pytanie. Jeśli sterylizujemy narzędzia w opakowaniu papierowo-foliowym, następnie przechowujemy je w zamkniętym pudle w gabinecie zabiegowym, nasz pakiet jest ważny około 3 miesiące 🙂 Po tym czasie narzędzia należy ponownie zdezynfekować i wysterylizować. Jeśli natomiast sterylizujemy narzędzia bez opakowań, musimy ich natychmiast użyć, bez opakowania ochronnego wyrób nie jest sterylny.

Link do tabeli znajdziesz TUTAJ.

Autoklaw firmy Beauty System 12 l z drukarką – zdj. Monika Lipa

Dokumentacja sterylizacji, czyli co powinno się znaleźć w książce kontroli sterylizacji?

Każdy gabinet, który wykonuje u siebie sterylizację powinien prowadzić dokumentację i przechowywać ją przez 10 lat. Wszystko po to, by w razie oskarżeń klienta mieć dowód na to, że jesteśmy gabinetem bezpiecznym.

Elementy, które powinny znaleźć się w książce/dokumentacji:

• numer sterylizacji (ważny żeby wiedzieć kiedy mamy wymienić filtr),
• data,
• opis wsadu, czyli co konkretnie sterylizujemy, ale wystarczy ogólna liczba narzędzi z wyszczególnieniem np. cążki sztuk 5, kopytko sztuk 7, pęseta sztuk 10,
• test kontroli procesu (jak wyżej, z pakietu reprezentatywnego),
• parametry sterylizacji (wydruk z autoklawu lub odręczny zapis temperatury i ciśnienia jakie zostało osiągnięte podczas procesu sterylizacji),
• podpis osoby wykonującej sterylizację.

Dodatkowo należy tam odnotować wynikający z norm test kontroli procesu SPORAL – nie rzadziej niż raz na tydzień. Wynik też możemy wkleić sobie do książki sterylizacji, aby wszystko było na miejscu.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze autoklawu, myjki ultradźwiękowej?

Na to czy macie dostęp do serwisu, czy zawiera CE (europejski certyfikat dot. bezpieczeństwa wtyczki) i czy nie jest to jakaś firma kogucik, która się zwinie, a Wy zostaniecie z problemem.

Druga rzecz – pojemność. Nie sztuką jest kupić mały autoklaw i uruchamiać go kilka razy dziennie, albo kupić duży i załadować go w połowie przez tydzień. Wszystko zależy od tego na jakich zabiegach się skupiacie, ile macie zestawów narzędzi, ile usług z użyciem narzędzi wykonujecie. Do małego gabinetu, który wykonuje dużo usług manicure – pedicure pojemność 12 litrów wystarczy.

Jak konserwować autoklaw? Kiedy należy wymienić filtr?

Tu wskazówki daje nam producent – wszystko co dotyczy naszego sprzętu jest w instrukcji obsługi. Jeśli mówi, że mamy używać wody demineralizowanej – nie ma zmiłuj, używamy. Jeśli destylowanej, to ze swojej strony mogę polecić Kamix Ultra Czysta 🙂 Oprócz wymiany wody, czyścimy autoklaw raz w tygodniu w środku (łącznie z uszczelką), środkiem do dezynfekcji powierzchni.

Filtr wymieniamy po ok. 100 cyklach, ale tak naprawdę znów tu słuchamy producenta, mój dodatkowo zaleca czyszczenie filtra raz w tygodniu.

Zgłoszenie autoklawu – kiedy jest konieczne? Obowiązkowe przeglądy UDT – jak często wykonywać?

W ustawie o dozorze technicznym istnieje zapis obligujący nas do zgłaszania każdego autoklawu do kontroli. Autoklawy równe i poniżej 10 l zgłaszamy jednorazowo. Te powyżej 10 l. podlegają dodatkowo corocznym przeglądom technicznym.

Aby zgłosić nasz autoklaw do odpowiadającej nam jednostki Dozoru Technicznego, sprzęt musi mieć paszport techniczny, o który staramy się u naszego sprzedawcy lub bezpośrednio od producenta autoklawu. Przegląd UDT (Urząd Dozoru Technicznego) sprowadza się niestety jedynie do sprawdzenia zaworu i zapłaty serwisantowi ok 250 zł + dojazd… 😐 Kiepsko co? Dlatego raz w roku możemy, a nawet powinnyśmy zafundować sobie przegląd autoklawu w serwisie, niezależnie od jego pojemności, gdzie dokładnie sprawdzą nam wszystko (uszczelki, filtry itp.).

Alternatywa dla sterylizacji ciśniniowo-parowej – Inne metody sterylizacji

Oczywiście sterylizacja ciśnieniowo-parowa nie jest jedyną metodą sterylizacji, ale dla nas kosmetyczek jest najtańsza i najskuteczniejsza. Oprócz tego mamy:

• Sterylizację tlenkiem etylenu (EO), używamy do niej tych samych torebek, jak do sterylizacji ciśnieniowo-parowej.
• Sterylizację plazmową, która jest sterylizacją niskotemperaturową. Wykorzystywany jest do niej Nadtlenek Wodoru. Autoklawy do sterylizacji plazmowej znajdziemy w przyszpitalnych Centralnych sterylizatorniach. Do sterylizacji używamy opakowań z polietylenu (TYVEK).
• Sterylizację suchym gorącym powietrzem polecaną do sterylizacji wazeliny, pudrów itd.

Kogo słuchać w temacie sterylizacji?

Podsumowując, w temacie sterylizacji w gabinecie kosmetycznym musimy trzymać się pewnych zasad i wytycznych, ale też należy słuchać swojej jednostki sanepidu, która odpowiada za czystość w Waszym rejonie. Słuchamy też producenta i pamiętamy o przeglądach autoklawu w serwisie oraz testach skuteczności. Mam nadzieję, że choć troszkę rozjaśniłam Wam ten temat, ale gdyby pojawiło się więcej pytań, piszcie, chętnie pomogę! 🙂

Autorka artykułu: Monika Lipa, Technik Sterylizacji Medycznej.

To znowu ja, Ania 😀

Monika, bardzo serdecznie dziękujemy za ogrom pracy, jaki włożyłaś w napisanie tego artykułu! ❤